Οστεοαρθρίτιδα Γόνατος
Τι είναι οστεοαρθρίτιδα;
Η οστεοαρθρίτιδα είναι μία πάθηση η οποία επηρεάζει τις αρθρώσεις του σώματος. Η επιφάνεια της άρθρωσης καταστρέφεται και το γειτονικό οστό υφίσταται σκλήρυνση. Ο όρος οστεοαρθρίτιδα χρησιμοποιείται και στην διεθνή βιβλιογραφία (osteoarthritis) αλλά προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις οστό και αρθρίτιδα («καταστροφή και οίδημα μιας άρθρωσης»). Όταν οι αρθρώσεις είναι διογκωμένες (δηλαδή οιδηματώδεις) και κατεστραμμένες είναι επώδυνες και καθίσταται δύσκολη η κίνηση τους. Άλλες λέξεις που πολλές φορές χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν την οστεοαρθρίτιδα είναι απλώς «αρθρίτιδα» και «εκφυλιστική αρθρίτιδα».
Ανατομία του γόνατος
Για να κατανοήσουμε πως αναπτύσσεται η οστεοαρθρίτιδα πρέπει να γνωρίζουμε πως λειτουργεί μια φυσιολογική άρθρωση. Η άρθρωση είναι το σημείο που συναντιούνται δύο οστά. Οι περισσότερες από τις αρθρώσεις μας είναι σχεδιασμένες για να επιτρέπουν στα οστά να κινούνται σε διάφορες κατευθύνσεις. Το γόνατο είναι η μεγαλύτερη άρθρωση στο σώμα μας, και επίσης μία από τις πιο σύνθετες γιατί επιτελεί πολλές σημαντικές εργασίες. Πρέπει να είναι αρκετά ισχυρή για να υποστηρίζει το βάρος μας και να μπορεί να «κλειδώσει» σε τέτοια θέση ώστε να στεκόμαστε όρθιοι. Αλλά πρέπει να λειτουργεί επίσης σαν «μεντεσές» ώστε να μπορούμε να βαδίζουμε. Πρέπει επίσης να μπορεί να αντέχει μεγάλα φορτία και στροφικές δυνάμεις, όπως όταν τρέχουμε ή αθλούμαστε.
Δομή της άρθρωσης και ο ρόλος του χόνδρου
Η άρθρωση του γόνατος είναι εκεί όπου το μηριαίο οστό συναντιέται με την κνήμη ή αλλιώς, αρθρώνεται με το οστό της κνήμης. Το πέρας του κάθε οστού καλύπτεται με χόνδρο, ο οποίος έχει μια απαλή, λεία και γυαλιστερή επιφάνεια. Ο χόνδρος επιτρέπει στα άκρα των οστών να κινείται το ένα απέναντι στο άλλο σχεδόν χωρίς τριβή. Επίσης δρα απορροφώντας κραδασμούς. Η άρθρωση του γόνατος έχει δύο επιπλέον κομμάτια «χόνδρου» τα οποία (εκτός των άλλων λειτουργιών που επιτελούν) δρουν σαν «αμορτισέρ» και απορροφούν τους κραδασμούς, τους μηνίσκους.
Ο ρόλος του αρθρικού υμένα και του αρθρικού θύλακου
Η άρθρωση περιβάλλεται από μία μεμβράνη (υμένας), η οποία παράγει μια μικρή ποσότητα ενός παχύρρευστου υγρού (αρθρικό υγρό). Αυτό το υγρό βοηθάει στην θρέψη του χόνδρου και τον κρατάει γυαλιστερό. Ο αρθρικός υμένας έχει μια εξωτερική ανθεκτική στοιβάδα, η οποία ονομάζεται αρθρικός θύλακος και βοηθάει την άρθρωση στην στήριξη της.
Η επιγονατίδα και οι τένοντες του γόνατος
Η επιγονατίδα είναι ένα άλλο σημαντικό οστό που αποτελεί μέρος της άρθρωσης του γόνατος. Επίσης, και η κάτω επιφάνεια της επιγονατίδας καλύπτεται με παχιά στοιβάδα αρθρικού χόνδρου. Η επιγονατίδα προσφύεται στους μύες του μηρού με ένα πολύ μεγάλο τένοντα, τον τένοντα του τετρακεφάλου, και καταφύεται στο οστό της κνήμης, ακριβώς κάτω από την άρθρωση του γόνατος, διαμέσου ενός πολύ ισχυρού τένοντα, του επιγονατιδικού.
Σύνδεσμοι και σταθερότητα της άρθρωσης
Οι τένοντες είναι ισχυρά στοιχεία από συνδετικό ιστό, οι οποίοι προσφύουν τους μύες πάνω στα οστά σε κάθε πλευρά της άρθρωσης και μεταφέρουν την κίνηση των μυών. Επίσης συμμετέχουν στην διατήρηση της άρθρωσης στην θέση της. Όταν ένας μυς συσπάται, τότε βραχύνεται και η δύναμη μεταφέρεται στον τένοντα και αυτός έλκει το οστό και προκαλεί την κίνηση της άρθρωσης.
Η άρθρωση του γόνατος διατηρείται στην θέση της από τέσσερις μεγάλους συνδέσμους. Οι σύνδεσμοι είναι χοντρές, ισχυρές δεσμίδες, οι οποίες βρίσκονται μέσα ή γύρω από τον αρθρικό θύλακο. Μαζί με αυτόν, οι σύνδεσμοι απαγορεύουν στα οστά να κινηθούν σε λάθος κατεύθυνση ή να υποστούν εξάρθρωση. Υπάρχουν δύο σύνδεσμοι μέσα στην άρθρωση του γόνατος, ο πρόσθιος και ο οπίσθιος χιαστός, και ένας σύνδεσμος σε κάθε πλευρά, την έσω και την έξω, οι δύο πλάγιοι σύνδεσμοι. Οι μύες του μηρού (τετρακέφαλος, οπίσθιοι μηριαίου κ.ά.) επίσης συνεισφέρουν στο να διατηρείται το γόνατο στην θέση του.
Τι είναι η οστεοαρθρίτιδα του γόνατος;
Όταν μία άρθρωση αναπτύσσει οστεοαρθρίτιδα, ο χόνδρος της προοδευτικά τραχύνεται και λεπταίνει. Αυτό μπορεί να συμβεί στην επιφάνεια της κυρίας άρθρωσης του γόνατος ή και στην επιγονατιδομηριαία άρθρωση. Το κόκκαλο που είναι κάτω από το χόνδρο (υποχόνδριο οστό) αντιδρά με το να γίνεται πιο παχύ και σκληρυντικό. Το οστό στα άκρα της άρθρωσης αποπλατύνεται και αυτό δημιουργεί τα λεγόμενα οστεόφυτα («άλατα» στην καθομιλουμένη). Αυτή η αλλαγή στο σχήμα του οστού μπορεί να συμβεί τόσο στο μηριαίο οστούν, την κνήμη αλλά και στην επιγονατίδα.
Ο υμένας διογκώνεται και μπορεί να παράγει περισσότερο αρθρικό υγρό το οποίο τότε προκαλεί το οίδημα της άρθρωσης, ή αλλιώς, ύδραρθρο («υγρό στο γόνατο»). Ο θύλακος και οι σύνδεσμοι σταδιακά παχύνονται και βρίσκονται σε σύσπαση, σαν να προσπαθούν να διατηρήσουν την άρθρωση στο αρχικό της σχήμα. Οι μύες, οι οποίοι κινούν την άρθρωση σταδιακά αδυνατίζουν και ατροφούν. Αυτό μπορεί να κάνει την άρθρωση του γόνατος ασταθή έτσι ώστε κατά την βάδιση ο ασθενής να χάνει την ισορροπία του και να πέφτει (ή αλλιώς «να μην τον κρατάει το γόνατο του»). Η αστάθεια αυτή οφείλεται όμως και στην απώλεια της λείας επιφάνειας της άρθρωσης.
Όταν κοιτάζουμε μία οστεοαρθριτική άρθρωση στο μικροσκόπιο βλέπουμε ότι η άρθρωση προσπαθεί να επιδιορθώσει τον εαυτό της. Όλοι οι ιστοί είναι πιο δραστήριοι απ’ ότι συνήθως και νέος ιστός παράγεται στην προσπάθεια να διορθώσει την καταστροφή. Σε μερικούς τύπους οστεοαρθρίτιδας, ειδικά στις μικρές αρθρώσεις των δακτύλων, η επιδιόρθωση είναι επιτυχής. Αυτό εξηγεί γιατί ορισμένοι άνθρωποι πάσχουν από οστεοαρθρίτιδα, αλλά έχουν πολύ λίγα ενοχλήματα. Δυστυχώς, στην οστεοαρθρίτιδα του γόνατος, η επιδιόρθωση συνήθως δεν λειτουργεί και μπορεί τότε να επηρεάσει σοβαρά την άρθρωση καθιστώντας την επώδυνη και δυσκίνητη.
Πόσο γρήγορα εξελίσσεται η οστεοαρθρίτιδα γόνατος;
Η οστεοαρθρίτιδα είναι μια αργή διεργασία, η οποία εξελίσσεται στην διάρκεια πολλών ετών. Στις περισσότερες περιπτώσεις, υπάρχουν μόνο μικρές αλλαγές και αλλοιώσεις, οι οποίες επηρεάζουν μόνο ένα μικρό τμήμα της άρθρωσης. Μερικές φορές ωστόσο, η οστεοαρθρίτιδα μπορεί να είναι πολύ σοβαρή και εκτεταμένη. Στην βαριά οστεοαρθρίτιδα, ο αρθρικός χόνδρος μπορεί να γίνει τόσο λεπτός, ώστε να μην καλύπτει πλέον το πεπαχυσμένο υποχόνδριο οστούν. Τα οστά τότε εφάπτονται, τρίβονται μεταξύ τους και αρχίζουν να φθείρονται. Η απώλεια του χόνδρου, η φθορά του οστού και η υπερπλασία του οστού στις άκρες συνδυάζονται για να αλλάξουν το σχήμα της άρθρωσης. Αυτό μετατοπίζει τα οστά από την φυσιολογική τους θέση και προκαλεί παραμόρφωση.
Τι προκαλεί την οστεοαρθρίτιδα του γόνατος;
Η οστεοαρθρίτιδα του γόνατος συναντάται δυο φορές πιο συχνά στις γυναίκες απ’ ότι στους άνδρες. Συναντάται κυρίως σε γυναίκες άνω των 50 ετών και συχνά σχετίζεται με ήπια αρθρίτιδα των αρθρώσεων των δακτύλων (η οποία προκαλεί οιδήματα τα οποία ονομάζονται όζοι του Heberdeen). Η οστεοαρθρίτιδα του γόνατος είναι συχνή σε ανθρώπους οι οποίοι είναι υπέρβαροι. Το να είναι κανείς υπέρβαρος επίσης αυξάνει τις πιθανότητες η οστεοαρθρίτιδα να εξελιχθεί ταχύτερα. Η συχνή υποβολή της άρθρωσης σε μεγάλα φορτία μπορεί να οδηγήσει σε οστεοαρθρίτιδα. Για παράδειγμα οι άνθρωποι που τρέχουν, κάνουν joking για μακρά χρονικά διαστήματα έχουν ελαφρά αυξημένο κίνδυνο οστεοαρθρίτιδας γόνατος.
Οι τραυματισμοί του γόνατος συχνά οδηγούν σε οστεοαρθρίτιδα στην μετέπειτα ζωή. Συχνή αιτία είναι η ρήξη του μηνίσκου, ένας συνηθισμένος τραυματισμός στους ποδοσφαιριστές. Ο τραυματισμένος μηνίσκος μπορεί να οδηγήσει σε οστεοαρθρίτιδα στην μετέπειτα ζωή. Επιπλέον, τώρα γνωρίζουμε ότι η επέμβαση ολικής αφαίρεσης του μηνίσκου αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο της οστεοαρθρίτιδας.
Ποικίλει η οστεοαρθρίτιδα του γόνατος σε διαφορετικούς ανθρώπους;
Η οστεοαρθρίτιδα του γόνατος επηρεάζει διαφορετικούς ανθρώπους με διαφορετικούς τρόπους. Κάποιοι άνθρωποι έχουν πρόβλημα μόνο με το ένα γόνατο, ενώ κάποιοι άλλοι και με τα δύο. Ο πόνος είναι το κύριο πρόβλημα για κάποιους, ενώ για άλλους το κύριο πρόβλημα είναι η δυσκολία στην βάδιση. Σε κάποιους η οστεοαρθρίτιδα μπορεί να είναι στάσιμη για αρκετά χρόνια, ενώ σε κάποιους άλλους ανθρώπους μπορεί να επιδεινωθεί ταχέως. Συνεπώς, δεν είναι χρήσιμο να συγκρίνεται η εμπειρία του ενός ατόμου με κάποιου άλλου, καθώς δεν μπορούμε να προβλέψουμε την έκβαση της οστεοαρθρίτιδας του γόνατος.
Πώς ξέρω αν έχω οστεοαρθρίτιδα στο γόνατο;
Οι ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα του γόνατος συνήθως παραπονιούνται ότι το γόνατο τους πονάει. Επίσης, συχνά είναι δύσκαμπτο. Μπορεί να είναι επώδυνο σε όλη την άρθρωση, σε ένα συγκεκριμένο σημείο, ή ο πόνος να χειροτερεύει μετά από μια συγκεκριμένη δραστηριότητα. Συνήθως, ο πόνος υφίεται με την ανάπαυση. Δεν είναι σύνηθες ο πόνος να αφυπνίζει τον ασθενή κατά την διάρκεια της νύχτας, εκτός από τις περιπτώσεις της προχωρημένης οστεοαρθρίτιδας. Μπορεί η άρθρωση να είναι δύσκαμπτη το πρωί, μετά την αφύπνιση, και για μια βραχεία περίοδο μετά την ανάπαυση. Συνήθως, η βάδιση για λίγα λεπτά βελτιώνει την δυσκαμψία.
Το άλγος ποικίλει. Υπάρχουν «καλές» και «κακές» μέρες, ή και ακόμα περισσότερο, «καλοί» και «κακοί» μήνες χωρίς προφανή λόγο. Οι αλλαγές του καιρού μπορούν να προκαλέσουν διαφορές στον πόνο. Για παράδειγμα, οι αρθρώσεις μπορεί να πονούν περισσότερο πριν βρέξει. ‘Ολες οι αρθρώσεις έχουν νευρικές απολήξεις, οι οποίες είναι ευαίσθητες στην ατμοσφαιρική πίεση. Έτσι, μία πτώση σε αυτήν η οποία παρατηρείται πριν από τη βροχή επηρεάζει τον πόνο. Αν η αρθρίτιδα εξελιχθεί η κινητικότητα περιορίζεται. Το βάδισμα μικρών αποστάσεων ή η άνοδος και η κάθοδος σκάλας μπορεί να γίνει προβληματική. Μερικές φορές το γόνατο μπορεί να «υποχωρεί» εξαιτίας των ατροφικών μυών του μηρού ή των χαλασμένων συνδέσμων.
Πώς διαγιγνώσκει ο γιατρός την οστεοαρθρίτιδα του γόνατος;
Ο γιατρός αναζητά τα σημεία και συμπτώματα που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Όταν εξετάζει τις αρθρώσεις, μπορεί να διαπιστώσει το οίδημα της άρθρωσης, τον κριγμό και να δει τον περιορισμό της κινητικότητας. Ψάχνει επίσης για ευαισθησία γύρω από την άρθρωση ή παρουσία υδράρθρου.
Οι μύες του μηρού (τετρακέφαλοι, οπίσθιοι μηριαίοι) είναι συνήθως ατροφικοί και πιο αδύναμοι απ’ ότι φυσιολογικά. Σε περιπτώσεις βαρείας οστεοαρθρίτιδας του γόνατος η άρθρωση του γόνατος αποκτά αστάθεια εξαιτίας των χαλασμένων συνδέσμων .
Ποια test επιβεβαιώνουν την οστεοαρθρίτιδα;
Δεν υπάρχει κάποια εξέταση αίματος ειδική για την οστεοαρθρίτιδα, παρότι κάποιες εξετάσεις αίματος χρησιμοποιούνται για να διερευνηθούν άλλοι τύποι αρθρίτιδας. Η απλή ακτινογραφία είναι η πιο χρήσιμη εξέταση για να επιβεβαιωθεί η οστεοαρθρίτιδα. Συνήθως θα δείξει ότι η απόσταση μεταξύ των δύο οστών έχει στενέψει, καθώς ο χόνδρος έχει λεπτύνει, ή μπορεί να δείξει αλλοιώσεις στο οστό όπως άλατα, δηλαδή οστεόφυτα. Οι ασβεστώσεις επίσης είναι ορατές στις ακτινογραφίες. Παρότι η ακτινογραφία βοηθάει την διάγνωση, δεν μπορεί να προβλέψει την βαρύτητα των ενοχλημάτων. Μια «κακή» ακτινογραφία με προχωρημένη οστεοαρθρίτιδα δεν σημαίνει απαραιτήτως πολύ πόνο ή αναπηρία.
Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η οστεοαρθρίτιδα του γόνατος;
Η εξέλιξη της οστεοαρθρίτιδας δεν μπορεί να προβλεφθεί και δεν υπάρχει ίαση για αυτήν. Αλλά υπάρχουν πολλές θεραπείες. Οι θεραπείες μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση του άλγους, τη μείωση της δυσκαμψίας και την επιβράδυνση της περαιτέρω καταστροφής της άρθρωσης.
Μπορούν να βοηθήσουν τα φάρμακα με την οστεοαρθρίτιδα γόνατος;
Προς το παρόν, δεν υπάρχει φαρμακευτική αγωγή που να επηρεάζει αποδεδειγμένα την εξέλιξη της οστεοαρθρίτιδας, αν και η θειϊκή γλυκοζαμίνη χρησιμοποιείται ευρέως με αυτό το σκοπό. Ωστόσο, κάποια φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν τα συμπτώματα της αρθρίτιδας. Τα παυσίπονα, όπως η παρακεταμόλη, και τα αντιφλεγμονώδη μπορούν να βοηθήσουν τον πόνο και την δυσκαμψία. Τα αντιφλεγμονώδη συνήθως βοηθούν περισσότερο από την απλή παρακεταμόλη, αλλά έχουν περισσότερες παρενέργειες και επιπλοκές και γι’ αυτό δεν συνιστώνται για μακροχρόνια χρήση. Επίσης, αλληλεπιδρούν συχνότερα με άλλες θεραπείες που μπορεί να παίρνει ο ασθενής. Μερικές φορές, μια τοπική έγχυση κορτικοειδούς σε ένα ευαίσθητο σημείο γύρω από το γόνατο είτε και μέσα στην άρθρωση, μπορεί να βοηθήσει παροδικά. Συχνά, γίνεται ένεση υαλουρονικού οξέος, η οποία λειτουργεί όπως το «γράσο στο μεντεσέ» και η οποία επίσης μπορεί να βοηθήσει, με πρόσκαιρα, ωστόσο, αποτελέσματα.
Μπορεί να βοηθήσει ένα χειρουργείο στην οστεοαθρίτιδα γόνατος;
Η αρθροσκόπηση του γόνατος μπορεί, με την έκπλυση που πραγματοποιείται και την αφαίρεση ελεύθερων σωμάτων χόνδρου ή τμημάτων σκισμένου μηνίσκου, να βοηθήσει στην παροδική ύφεση των συμπτωμάτων για άλλοτε άλλο χρονικό διάστημα. Παρά ταύτα, η αρθροσκόπηση σε περιπτώσεις προχωρημένης οστεοαρθρίτιδας μπορεί μόνο να κερδίσει χρόνο και δεν αποτελεί μόνιμη θεραπεία. Είναι όμως μια σχετικά μικρή χειρουργική επέμβαση. Η μοναδική μόνιμη λύση για την οστεοαρθρίτιδα του γόνατος είναι η ολική αρθροπλαστική του γόνατος που είναι η αντικατάσταση της άρθρωσης με μεταλλική πρόθεση. Μπορεί να πραγματοποιηθεί με διάφορες χειρουργικές τεχνικές, οι οποίες επιλέγονται ανάλογα με την ηλικία του ασθενούς, τη βαρύτητα της βλάβης, την ανατομία του γόνατος και τις τεχνολογικές δυνατότητες του ιατρού και της μονάδας. Οι κυριότερες τεχνικές περιλαμβάνουν:
- Ρομποτική ολική αρθροπλαστική γόνατος
- Συμβατική ολική αρθροπλαστική γόνατος
- Ελάχιστα επεμβατική ολική αρθροπλαστική γόνατος
Υπάρχουν άλλοι τρόποι που μπορούν να βοηθήσουν με την οστεοαρθρίτιδα γόνατος;
Δυστυχώς δεν υπάρχουν θαύματα για τους περισσότερους ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα: προσέξτε τις “θαυματουργές θεραπείες ” και τις “ειδικές δίαιτες”.
Με δύο τρόπους μπορείτε να βοηθήσετε τον εαυτό σας :
1) Να χάσετε βάρος αν είστε υπέρβαρος. Πολλοί άνθρωποι με οστεοαρθρίτιδα του γόνατος είναι υπέρβαροι. Μελέτες έχουν δείξει ότι άνθρωποι που μπόρεσαν να χάσουν βάρος είχαν λιγότερα προβλήματα από τα γόνατα τους από αυτούς που δεν το έκαναν. Δεν υπάρχει ειδική δίαιτα για την οστεοαρθρίτιδα, αλλά είναι πάντα καλό να κάνετε μια υγιεινή διατροφή, η οποία να περιέχει πολλά φρούτα και λαχανικά και να αποφεύγετε τα φαγητά υψηλής θερμιδικής αξίας.
2) Ασκήσεις τετρακεφάλου. Ο τετρακέφαλος ατροφεί σε ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα του γόνατος, γιατί το νευρικό ερέθισμα στους μυς μειώνεται. Για να παρακαμφθεί αυτό το πρόβλημα είναι βασικό να γίνονται ασκήσεις τετρακεφάλου όσο το δυνατόν συχνότερα. Έχει αποδειχθεί ότι η ενδυνάμωση των μυών όχι μόνο βελτιώνει την κινητικότητα αλλά μειώνει και τον πόνο.
Ποιες ασκήσεις είναι οι καλύτερες για την οστεοαρθρίτιδα γόνατος;
1) Ασκήσεις ανύψωσης τεντωμένου σκέλους από καθιστή θέση. Το πιο σημαντικό πράγμα είναι να επιλέξετε ασκήσεις τις οποίες να μπορείτε να κάνετε τακτικά. Η πιο απλή είναι από την καθιστή θέση και προσπαθήστε να την κάνετε συνήθεια: καθίστε καλά πίσω στην καρέκλα με καλή στάση, τεντώστε και υψώστε το σκέλος, κρατήστε το υψωμένο μετρώντας μέχρι το δέκα και μετά κατεβάστε το αργά. Επαναλάβετε πολλές φορές αυτή την άσκηση, τουλάχιστον δέκα για το κάθε σκέλος. Εάν μπορείτε να την κάνετε εύκολα επαναλάβετε τις ασκήσεις με μικρό βάρος στον αστράγαλο.
2) Ανύψωση τεντωμένου σκέλους από την ύπτια θέση. Με το ένα σκέλος λυγισμένο στο γόνατο, κρατήστε το άλλο σκέλος τεντωμένο ψηλά, λίγο πάνω από το επίπεδο του κρεβατιού. Κρατήστε το για μερικά δευτερόλεπτα και μετά χαμηλώστε. Επαναλάβετε 5 (πέντε) φορές για κάθε σκέλος κάθε πρωί και βράδυ.
3) Μυϊκή διάταση. Τουλάχιστον άπαξ ημερησίως, κατά την κατάκλιση, κάντε την ακόλουθη άσκηση: πρώτα τοποθετήστε μια τυλιγμένη πετσέτα κάτω από τον αστράγαλο σας, μετά λυγίστε το άλλο πόδι στο γόνατο. Στο πόδι που είναι να ασκηθεί χρησιμοποιήστε τους μύες σας για να πιέσετε το πίσω μέρος του γόνατος (την ιγνύ) με δύναμη προς το κρεβάτι. Κρατήστε το με δύναμη μετρώντας μέχρι το πέντε (5). Επαναλάβετε πέντε (5) φορές για το κάθε σκέλος. Αυτή η άσκηση όχι μόνο βοηθάει στην ενδυνάμωση των τετρακεφάλων, αλλά επίσης βοηθάει τα γόνατα από το να υποστούν μόνιμη σύγκαμψη.
4) Ασκήσεις σύσφιξης κατά την διάρκεια της ημέρας. Συνηθίζετε να συσφίγγετε και να χαλαρώνετε τους τετρακεφάλους σας. Με την συνεχή διέγερση τους γίνονται ισχυρότεροι.
Τι άλλο μπορώ να κάνω;
Υπάρχουν διάφορες πρακτικές τις οποίες μπορείτε να υιοθετήσετε:
1) Βεβαιωθείτε ότι δεν κρατάτε τα γόνατα σας λυγισμένα στην ίδια θέση για μακρές περιόδους. Για παράδειγμα μην τοποθετείτε μαξιλάρια κάτω από τα γόνατα σας κατά την διάρκεια της νύχτας. Αυτό μπορεί να απαλύνει τον πόνο σας για κάποιο χρονικό διάστημα, αλλά εάν το κάνετε τακτικά, επηρεάζει τους μύες και προκαλεί μόνιμη δυσκαμψία. Αν ο πόνος είναι ισχυρός προσπαθείτε πάντα να τεντώνετε τα γόνατα σας αρκετές φορές κατά την διάρκεια της ημέρας
2) Φοράτε υποδήματα με παχιά και μαλακή σόλα, ώστε να δρα ως απορροφητής κραδασμών για το γόνατο.
3) Προσπαθείτε να χρησιμοποιείτε το γόνατο σας, αλλά και να το ξεκουράζετε όταν γίνεται επώδυνο.
4) Χρησιμοποιήστε ένα μπαστούνι – βακτηρία για να αποφορτίσετε την άρθρωση, αν χρειάζεται. Ωστόσο, προσπαθήστε να κινητοποιείστε όσο μπορείτε περισσότερο.
5) Χρησιμοποιήστε την κουπαστή ως υποστήριξη όταν ανεβοκατεβαίνετε κλίμακα. Ανεβαίνετε τα σκαλοπάτια ένα-ένα, με το καλό πόδι πρώτα και να κατεβαίνετε τα σκαλοπάτια με το αρθριτικό πόδι πρώτα.
6) Κρατάτε το γόνατο ζεστό. Ανακουφίζει από τον πόνο και την δυσκαμψία. Ζεστά μπάνια ή θερμοφόρα μπορούν επίσης να βοηθήσουν.
Υπάρχουν πιθανές επιπλοκές από την οστεοαρθρίτιδα του γόνατος;
Ταχεία επιδείνωση: είναι πιο πιθανό να συμβεί σε ηλικιωμένους ασθενείς με βαρεία οστεοαρθρίτιδα. Ο πόνος, με ταυτόχρονη μείωση της κινητικότητας, μπορεί να αυξηθεί μέσα σε μερικές εβδομάδες ή μήνες. Παρά ταύτα, αυτή η ταχεία επιδείνωση είναι σχετικώς σπάνια.
Αστάθεια: εάν οι σύνδεσμοι είναι κατεστραμμένοι ή οι μύες έχουν ατροφήσει, η άρθρωση μπορεί να μην είναι σταθερή κατά τη φόρτιση της. Προς αποφυγή αυτού πρέπει να φροντίσετε να έχετε καλό μυϊκό σύστημα.
Αιφνίδιες εξάρσεις άλγους: είναι αρκετά συχνό να υπάρχουν ήπιες εξάρσεις. Μερικές φορές όμως, αυτές μπορεί να είναι πιο σοβαρές και να διαρκούν περισσότερο. Μπορεί να συνοδεύεται από σημαντικό ύδραρθρο, ενώ ενδέχεται ο γιατρός να αποφασίσει να αναρροφήσει το υγρό και να εγχύσει κορτικοστεροειδές συγχρόνως προς αποφυγή νέου επεισοδίου.
Ερωτήσεις και απαντήσεις για την οστεοαρθρίτιδα γόνατος
1. Μπορεί κάποια ειδική δίαιτα να βοηθήσει;
Έχει γίνει εκτεταμένη έρευνα πάνω στην δίαιτα/διατροφή και την οστεοαρθρίτιδα, παρά ταύτα δεν υπάρχει τεκμηριωμένη πληροφορία ότι κάποιο συγκεκριμένο τρόφιμο, βιταμίνη ή συμπλήρωμα διατροφής μπορεί πραγματικά να βοηθήσει.
2. Η ανάπαυση ή η άσκηση βοηθούν στην οστεοαρθρίτιδα γόνατος;
Οι αρθρώσεις δεν φθείρονται με την φυσιολογική χρήση. Σαν γενικό κανόνα μπορούμε να πούμε ότι είναι πολύ καλύτερα να τις χρησιμοποιούμε παρά να μην τις χρησιμοποιούμε! Εντούτοις θα πρέπει να υπάρχει μια χρυσή τομή μεταξύ μιας υπερβολικής δραστηριότητας και μιας υπερβολικής ανάπαυσης – αδράνειας. Οι περισσότεροι ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα ανακαλύπτουν ότι η πολλή άσκηση τους επιδεινώνει τον πόνο, ενώ οι αρθρώσεις τους γίνονται δύσκαμπτες εάν μένουν πολύ καιρό αχρησιμοποίητες.
Για τους περισσότερους ανθρώπους με οστεοαρθρίτιδα η καλύτερη συμβουλή είναι λίγο και συχνά: λίγη ανάπαυση που να ακολουθείται από λίγη άσκηση. Για παράδειγμα, κάντε τις δουλειές του σπιτιού ή του κήπου με μικρά διαλείμματα. Αποφεύγετε να κάθεστε στην ίδια θέση για πολλή ώρα. Ένα μακρύ ταξίδι με το αυτοκίνητο διακόψτε το με πολλές στάσεις. Δραστηριότητες που προκαλούν πολύ πόνο καλό θα ήταν να αποφεύγονται και, αν για κάποιο ειδικό λόγο έχετε πολλές δραστηριότητες, καλό είναι να παίρνετε κάποιο παυσίπονο προκαταβολικά. Μην ανησυχείτε αν προκαλείται πόνος. Δεν μπορείτε να προκαλέσετε μεγαλύτερη ζημιά στην άρθρωση.
3. Η κολύμβηση ή η υδροθεραπεία μπορούν να βοηθήσουν στην οστεοαρθρίτιδα γόνατος;
Η κολύμβηση είναι ένας πολύ καλός τρόπος άσκησης, καθώς προκαλεί ελάχιστο άλγος. Το νερό υποστηρίζει το σωματικό βάρος ώστε να ασκείται λίγη δύναμη στις αρθρώσεις καθώς ασκείστε. Το ζεστό νερό χαλαρώνει και καταπραΰνει τους μύες και τις αρθρώσεις επιτρέποντας την ευχερέστερη κίνηση.
Οι ασκήσεις σε πισίνα υδροθεραπείας μπορούν να βοηθήσουν τους μύες και τις αρθρώσεις να δουλεύουν καλύτερα χωρίς άσκοπο πόνο. Η λουτροθεραπεία υπό επίβλεψη είναι μια αρχαία θεραπεία, είναι όμως περισσότερο η άσκηση η οποία βοηθάει παρά οι θεραπευτικές ιδιότητες του νερού αυτού καθαυτού.
4. Επηρεάζει πράγματι ο καιρός την οστεοαρθρίτιδα;
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, οι επώδυνες αρθρώσεις είναι συχνά ευαίσθητες στις αλλαγές του καιρού. Συνήθως επιδεινώνονται όταν η ατμοσφαιρική πίεση πέφτει, όπως πριν βρέξει.
Παρά ταύτα, δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι το κλίμα έχει μακροπρόθεσμα αποτελέσματα στην οστεοαρθρίτιδα ή στην έκβαση της. Ο καιρός μπορεί προσωρινά να επηρεάζει τα συμπτώματα αλλά όχι τη νόσο αυτή καθαυτή. Δεν έχει νόημα συνεπώς η μετεγκατάσταση σε περιοχή με διαφορετικό κλίμα με την ελπίδα ότι θα θεραπεύσει την οστεοαρθρίτιδα. Η οστεοαρθρίτιδα συναντιέται σε όλο τον κόσμο και σε όλους τους τύπους του κλίματος.
5. Μπορεί η ζέστη να βοηθήσει;
Τα ζεστά ή τα κρύα επιθέματα που τοποθετούνται στην προσβεβλημένη περιοχή συχνά ανακουφίζουν τον πόνο και την δυσκαμψία (άλλοι ασθενείς ανακουφίζονται με τα ζεστά και άλλοι με τα κρύα). Θα πρέπει να αποφευχθεί η δημιουργία εγκαυμάτων από την χρησιμοποίηση επιθεμάτων. Υπάρχουν αλοιφές οι οποίες έχουν παρεμφερή αποτελέσματα και οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση. Πρέπει να γίνει σαφές και κατανοητό ότι αυτές οι θεραπείες είναι καθαρά παρηγορητικές και δεν έχουν μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Όταν χρησιμοποιούνται με προσοχή είναι ασφαλείς και καταπραϋντικές.
6. Ποιον θα πρέπει να ακούσω για την οστεοαρθρίτιδα γόνατος;
Πολλοί άνθρωποι μπορεί να προσφέρουν την συμβουλή τους καλοπροαίρετα. Τα περιοδικά και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι γεμάτα από άρθρα για την αρθρίτιδα και την θεραπεία της. Κάποια προσφέρουν νέες ελπίδες, κάποια άλλα ειδικές δίαιτες ή ειδικά φάρμακα με θαυματουργά αποτελέσματα. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν ούτε θαυματουργές θεραπείες, ούτε θαυματουργά αποτελέσματα. Το καλύτερο θα ήταν να συζητήσετε το πρόβλημά σας με τον γιατρό σας.
7. Πόσο σημαντικό είναι να κρατώ την διάθεση μου καλή;
Η κατάθλιψη, το χαμηλό ηθικό και ο κακός ύπνος, μπορούν όλα να επιδεινώσουν τον πόνο γιατί μειώνουν την ανοχή σε αυτόν. Αν έχετε κατάθλιψη αισθάνεστε μεγαλύτερο πόνο. Μπορεί έτσι να επισκεφθείτε τον γιατρό σας και να πάρετε μεγαλύτερες δόσεις αναλγητικών, όμως μερικές φορές αυτό που πραγματικά χρειάζεται είναι βοήθεια για την κατάθλιψη και όχι για την αρθρίτιδα. Άρα, αντιμετωπίστε την κατάθλιψη και ο πόνος γίνεται ηπιότερος. Προσπαθήστε να βρείτε πράγματα με τα οποία να ασχολείστε, όπως χόμπι και ενδιαφέροντα, τα οποία θα σας αποσπάσουν την προσοχή από τα προβλήματα σας. Ο ύπνος είναι σημαντικός. Καλό να μην παίρνετε μικρούς ύπνους κατά την διάρκεια της ημέρας, αλλά να κάνετε έναν καλό νυχτερινό ύπνο, ακόμα και αν χρειαστεί να πάρετε ένα παυσίπονο πριν από τον ύπνο.
Η οστεοαρθρίτιδα του γόνατος αποτελεί μια εκφυλιστική νόσο με σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής. Όσον αφορά τη θεραπεία, υπάρχουν πολλαπλές παρεμβάσεις, τόσο φαρμακευτικές όσο συντηρητικές και χειρουργικές, που μπορούν να προσφέρουν ουσιαστική ανακούφιση και βελτίωση της λειτουργικότητας.
Ο Ορθοπαιδικός Χειρουργός Αναστάσιος Λιλικάκης είναι Διευθυντής της Γ’ Ορθοπαιδικής Κλινικής στην Ευρωκλινική Αθηνών και Πρόεδρος του Τμήματος Επανορθωτικής Χειρουργικής Ισχίου & Γόνατος της ΕΕΧΟΤ για το 2025-2026. Με πολυετή εμπειρία στην αντιμετώπιση εκφυλιστικών παθήσεων του γόνατος, διαθέτει εξειδίκευση στην ολική αρθροπλαστική με χρήση σύγχρονων τεχνικών, όπως η ελάχιστα επεμβατική και η ρομποτικά υποβοηθούμενη χειρουργική. Έχοντας πάντα στο επίκεντρο τον ασθενή, διαμορφώνει εξατομικευμένα θεραπευτικά πλάνα που στοχεύουν στην αποκατάσταση της ποιότητας ζωής κάθε ασθενούς και την ταχεία και ανώδυνη επάνοδο στις καθημερινές δραστηριότητες. Εάν παρουσιάζετε πόνο ή δυσκαμψία στο γόνατο, επικοινωνήστε μαζί μας για εξειδικευμένη εκτίμηση και κατάλληλη θεραπευτική καθοδήγηση.